Osnovne informacije o proceni efikasnosti upravljanja zaštićenim područjima

U posednjih nekoliko decenija razvojen je niz metodologija za procenu upravljanja zaštićenim područjima. Radi sinteze različitih iskustava po navedenom pitanju, Svetska komisija za zaštićena područja pri Međunarodnoj uniji za zaštitu prirode (IUCN) je u saradnji sa Univerzitetom Kvinslend, Svetskim fondom za zaštitu živog sveta (WWF), organizacijom «Nature Conservancy» i UNEP-WCMC (UNEP Centar za monitoring i konzervaciju), sprovela globalnu studiju procene upravljanja zaštićenim područjima. Kao rezultat navedene studije, tim istraživača identifikovao je više od 6,300 različitih procena u 100 država širom sveta, objavljen je niz izveštaja i uspostavljen je tzv. Modul za efikasno upravljanje zaštićenim područjima koji je usko povezan sa Svetskom bazom podataka o zaštićenim područjima (WDPA).



Procena efiasnosti upravljanja definisana je od strane Svestke komisije za zaštićena područja pri Međunarodnoj uniji za zaštitu prirode (WCPA-IUCN) kao sredstvo za procenu koiko uspešno se upravlja određenim zaštićenim područjem, što u prvom planu podrazumeva, procenu uspešnosti postizanja ciljeva zaštite određenog podučja. U okviru pojma efikasnost upravljanja zaštićenim područjem, podrazumevaju se tri glavne teme:
dizajniranje pojedinačnih područja ili sistema zaštićenih područja,
adekvatnost i prikladnost upravljačkog sistema i procesa,
ispunjenje ciljeva zaštite područja, uključujući i vrednosti zaštite.

Neka od osnovnih pitanja i očekivanja, kada je u pitanju procena efikasnosti upravljanja zaštićenim područjima su:
• razmena informacija i znanja
• aktivnosti na polju upravljanja zaštitom
• insitutionalnizacija procene upravljanja
• finansiranje in-situ procena upravljanja
• pojednostavljenje i količina podataka
• razvoj indikatora za procenu
• implementacija rezultata
• opravdanost zaštite

Dobro upravljanje podrazumeva:
• razumevanje konteksta (context) zaštićenog područja, uključujući njegove vrednosti, pretnje kojima je izloženo, raspoložive mogućnosti i perspektive, kao i interesne strane, upravljačko i političko okruženje;
• napredak kroz proces planiranja (planning): definisanje vizije, ciljeva i strategija u+za očuvanje vrednosti i smanjenje pretnji;
• alokaciju resursa (inputs) u vidu osoblja, novca i opreme koji su potrebni za realizaciju zadatih ciljeva;
• implementaciju upravljačkih aktivnosti u skladu sa prihvaćenim procesima (processes),
• proizvodnju dobara i usluga koji su obično naznačeni u upravljačkim planovima i planovima rada – ishodi (outputs)
• produkovanje određenih rezultata i uticaja (outcomes).

Upravljački ciklus i procena efikasnosti upravljanja zaštićenim područjem
(Hockings et al., 2006)