Uvod

Uspostavljanje zaštićenih područja predstavlja jedan od osnovnih načina za očuvanje i smanjenje stope gubitaka biološke raznovrsnosti. S tim u vezi je i procena efikasnosti mera za upravljanje zaštićenim područjima (PAME) dobila na važnosti u okviru aktivnosti pod Konvencijom o zaštiti biodiverziteta (CBD), posebno uvažaajući tzv. Program rada u oblasti zaštićenih područja čiji je osnovni cilj procena više od 30 % od ukupno 120 000 zaštićenih područja širom sveta do 2010. godine (za kopnena područja), odnosno do 2012. godine (za marinska područja).



Iako su zaštićena područja i mere zaštite koje se u njima sprovode prepoznate, u okviru CBD konvencije i njenog Programa rada u oblasti zaštićenih područja, kao veoma bitno sredstvo za očuvanje i održivo korišćenje prirodnih resursa i dobara, globalna mreža zaštićenih područja izložena je različitim pritiscima i rizicima:
• između 12% i 52% vrsta koje pripadaju veoma dobro izučenim taksonima viših organizama u opasnosti su od istrebljenja
• iako postoji oko 100,000 zaštićenih područja koja pokrivaju ukupnu površinu od oko 11% kopna i 0,5% voda, istraživanja pokazuju da se u svega 25-30% od tih područja sprovode neke od mera aktivnog upravljanja,
• Na globalnom nivou procenjeno je da je za potrebe adekvatnog, efikasnog i sveobuhvatnog upravljanja sistemom zaštićenih područja potrebno izdvojiti sumu od oko 45 milijardi dolara. Trenutno se na globalnom nivou za upravljanje mrežom zaštićenih područja izdvaja negde oko 6,5 milijardi dolara.
• Finansiranje zaštićenih područja je uopšte posmatrano u opadanju, dok se, zauzvrat, očekuje da upravljanje zaštićenim područjima donosi ekonomsku, društvenu i kulturološku dobrobit kao i očuvanje biološke raznovrsnosti.



Da bi se sa sigurnošću utvrdilo da li određeno zaštićeno područje zaista doprinosi očuvanju biodiverziteta, potrebno je znati odgovore na sledeća bitna pitanja:
- da li zaštićena područja efikasno doprinose održavanju onih vrednosti zbog kojih su i uspostavljena?
- da li je upravljanje datim područjem efikasno i na koji način ono može biti unapređeno?
- da li određeni konkretni projekti i mere upravljanja uspevaju da ostvare očekivane rezultate, i na koji način mogu da budu unapređeni?